Er zijn al talloze artikelen en boeken geschreven over ademhalen door de neus (neusademhaling). Vaak ligt de focus op de voordelen voor volwassenen: beter slapen, minder stress, meer focus. Maar zelden wordt er stilgestaan bij datgene wat ons misschien wel het meest dierbaar is als ouder: onze kinderen.
Wat als we het plezier en de rust die wij kunnen ervaren door neusademhaling ook bewust met onze kinderen zouden delen?
Ademmomenten voor kinderen
In de lessen die ik geef aan kinderen is er altijd een moment voor de adem. Soms verstopt in een spel of in een beweging. Soms gewoon een eenvoudige techniek. Vaak doe ik het maar kort, omdat de aandachtspanne van kinderen nu eenmaal beperkt is. Maar vooral omdat ik hou van oefeningen die makkelijk en laagdrempelig zijn — gewoon tussendoor, tussen alle bedrijven door.
Ademoefeningen? Wanneer dan?!
Laatst was ik bij een lezing waar ouders een mooie ademoefening kregen aangereikt. De tip was om deze elke ochtend te doen, aan het begin van de dag. Klinkt goed — maar als ik kijk naar mijn agenda, met onregelmatige diensten op werk, de agenda van Breath and Body, de agenda’s van de kinderen én die van mijn vrouw… dan weet ik één ding: een dag heeft maar 24 uur, en voor Nina en mij zijn dat er regelmatig 24 te weinig.
21 dagen achter elkaar werken met enkel een slaapdag tussendoor? Komt voor. En ja, een dagelijkse ademoefening levert zeker veel op — dat heb ik ook ervaren toen ik het wél regelmatig deed. Maar slaap is óók belangrijk. In onze slaap herstellen we, en (hoe ademhaling daarin een rol speelt, daar kom ik later op terug).
Wat geven we door aan onze kinderen?
Wat ik vaak mis in al die lezingen en artikelen, zijn de tools voor kinderen. Fantastisch dat volwassenen massaal het belang van neusademhaling ontdekken. Dat we onze mond dicht tapen tijdens de slaap. Maar… wat doen we met onze kinderen?
Er zijn maar weinig ouders die hun kinderen bewust aanleren om in rust door de neus te ademen. Een gemiste kans.
Waarom de neus?
De neus is er in de eerste plaats om mee te ademen. Bij het inademen bevochtigt en verwarmt de neus de lucht, en filtert pollen en stofdeeltjes eruit. Het opwarmen van de lucht heeft nog een ander bijzonder effect: doordat de lucht langs verschillende neusholtes omhoog stroomt en daar opwarmt, ontstaat er een koelend effect in het hoofd.
En die koelte is ontzettend fijn — vooral voor kinderen die veel “druk in hun hoofd” zijn.
Een simpele oefening
Een oefening die je bijna het hele jaar door kunt doen: Laat je kind langzaam inademen door de neus en voelen hoe ver de koele lucht mee naar binnen stroomt. Zelfs op warme dagen (tot zo’n 30 graden) is dit nog goed te ervaren. Het vraagt iets meer gevoeligheid, maar het is goed te doen.
De voordelen van deze oefening zijn:
Een koel hoofd
Meer interne gewaarwording
Bewustwording van de adem
Het is een korte oefening, makkelijk tussendoor te doen. Je maakt het hoofd koel, brengt de aandacht naar binnen en traint gevoeligheid voor de eigen ademhaling. Op een goede dag voel ik de lucht tot diep in mijn longblaasjes. Een bijzonder gevoel — en ook mijn oudste zoon kan, als hij wil, het pad van de koelte mooi volgen.
Neusademhaling = herstel
Neusademhaling helpt ook de luchtwegen te openen en vergroot de zuurstofopname in de longen (Lundberg, 1995). Bovendien stimuleert een goede neusademhaling het parasympathisch zenuwstelsel — ons “herstelzenuwstelsel”. Door bewust door de neus te ademen, kun je actief ontspanning op gang brengen.
Kijk maar eens om je heen hoeveel mensen ongemerkt met hun mond open zitten. Sommigen ver, anderen maar een beetje. Hoe klein de opening ook is: we ademen dan altijd een beetje door de mond, en slaan zo het begin van de ademhaling over.
Het wafelijzer: een verhaal over aandacht
Mijn aikidoleraar zei altijd: “Een goed begin is het halve werk, de rest is slechts formaliteit.” Dat geldt ook voor de ademhaling. En dat wordt mooi duidelijk in het volgende verhaal, dat ik graag met je deel:
In de middeleeuwen stonden in de keukens van kastelen vaak grote vuren. Kinderen kregen soms van de kok een wafelijzer: twee ronde schijven die je met een klem op elkaar drukte. Daartussen ging beslag, en het ijzer werd in het vuur gelegd. Maar als kinderen afgeleid raakten, verloor het ijzer zijn spanning. Het beslag liep in het vuur. De kok riep dan: “Klep dicht!” En geschrokken zetten de kinderen de klem weer goed. Maar een deel van het beslag was al verloren…
Als ik naar mijn eigen kinderen kijk terwijl ze tv kijken, zie ik dat mondje soms opengaan: de mondademhaling sluipt erin. Dan roep ik: “Klep dicht!” En hup — mond dicht, neus aan het werk.
Met de oudste maak ik er soms een spelletje van: wie aan het eind van de dag de meeste “Klep dicht!”-momenten heeft gehoord, heeft verloren.
Effecten op slaap, gedrag en gezichtsgroei
Een simpele gewoonte als neusademhaling kan veel verschil maken. Kinderen die door de neus ademen, slapen vaak beter. En betere slaap heeft gunstige effecten op leerprestaties en gedrag (Vanderveken, 2013). Natuurlijk zeg ik niet dat alle leer- en gedragsproblemen verdwijnen met neusademhaling — maar het is wel een eenvoudige, altijd beschikbare tool die we aan onze kinderen kunnen meegeven.
Mondademhaling bij kinderen gaat vaak samen met onderontwikkelde kaak- en mondspieren. De tong hoort in rust tegen het gehemelte te rusten, ter hoogte van de bovenkaak. Dat helpt lucht buiten de mond te houden en ondersteunt een gezonde gezichtsontwikkeling.
Studies van Harari en Souki tonen aan dat kinderen die door de neus ademen:
Een betere mond- en kaakontwikkeling hebben
Minder kans op slaapstoornissen hebben
Beter slapen
Eten als training
Een praktische manier om de kaakspieren van kinderen te ontwikkelen is: laten kauwen! Geef ze voedsel waar echt op gekauwd moet worden:
Wortels
Appels (laat ze afbijten)
Crackers in plaats van zachte broodjes
Tot slot
Neusademhaling is niet alleen iets voor volwassenen met stress of slaapproblemen. Het is een natuurlijke, krachtige tool die ook voor kinderen ongelooflijk veel kan betekenen — voor hun rust, groei, aandacht, en zelfs hun gezichtsvorm.
Laten we onze kinderen helpen met iets simpels. Iets wat ze altijd bij zich dragen. Iets wat ze zelf kunnen leren gebruiken. Hun adem.
Wij zijn met onze klas van 8 leerlingen bij Nina geweest. Het ging om een VSO klas waarbij de leeftijd tussen de 11-16 jaar ligt en de leerlingen een ontwikkelingsleeftijd gemiddeld tussen 2-5 jaar hebben. Het was voor ons als leerkrachten best een beetje spannend, zou het uitje passend zijn bij onze doelgroep. We hadden ons ingeschreven voor spelen en een knutselactiviteit. Wat betreft het spel vroeg ik mij vooraf af of het aanwezige materiaal niet veel te klein zou zijn voor onze grote leerlingen. De knutselactiviteit leek mij vooraf al wel passend. Bij binnenkomst in de speelruimte van Nina waren mijn zorgen meteen verdwenen. Al onze leerlingen werden direct geprikkeld en uitgedaagd tot spel. Wij zijn twee uren bij Nina geweest waarbij we wat hebben gedronken en een cakeje hebben versierd, de leerlingen heel veel hebben gespeeld en we een ontzettend leuke sensorische fles hebben gemaakt. Nina haar benadering richting de leerlingen was rustig, geïnteresseerd en afgestemd op de leerling. Dit alles maakte dat de activiteit bij Nina goed passend was voor onze groep leerlingen en zeker voor herhaling vatbaar.
- Juf Marieke
Nina denkt met je mee en neemt de tijd om alles goed voor te bereiden. Haar workshops vallen erg goed in de smaak bij kids en Nina doet er alles aan om dit in goede banen te leiden, met veel enthousiasme.
Wij gaan in de toekomst vaker samenwerken met Nina en zouden haar zeker aanraden wanneer je een leuke, laagdrempelige kinderworkshop wil!
- Organisatie Markt van het Noorden
Wij hebben voor onze dochter van 9 een slijmworkshop gedaan. Absoluut een succes: Nina is betrokken, je hebt de bende niet in huis en het is niet duur. En het belangrijkste: de kids hebben enorm genoten!
